Caravaggio, Phạm vi công cộng, qua Wikimedia Commons


Cha Michael Rennier, trên tạp chí mạng Aleteia, ngày 28/09/2025, chia sẻ:

Tôi biết một vị linh mục, nói một cách nhẹ nhàng, có tính khí nóng nảy, thể hiện rõ qua phong cách giảng thuyết đầy nhiệt huyết của ngài. Ngài là kiểu linh mục mà tất cả chúng ta thực sự cần được lắng nghe đôi khi, một người bộc trực, thẳng thắn, và không ngại đưa ra những lời khiển trách thánh thiện. Ngài là một vị linh mục vô cùng nhân từ và tốt bụng, điều mà tôi vội vàng chỉ ra vì đôi khi mọi người hiểu lầm phong cách giảng thuyết của ngài là vô tâm. Thực ra, ngài nói sự thật thẳng thắn như vậy chính là vì ngài có lòng trắc ẩn với giáo dân. Ngài muốn họ biết sự thật.

Có lần, một giáo dân hỏi tại sao ngài lại “tức giận” trong một bài giảng. Ngài trả lời: “À, tôi lúc nào cũng tức giận.” Ngài không hề nhún vai khi nói điều đó, và ngài cũng không hề tô hồng một cảm xúc mất kiểm soát. Thay vào đó, ngài thừa nhận một đặc điểm tính khí của mình, nói rằng: “Tôi cố gắng sử dụng cơn giận của mình cho điều tốt đẹp.”

Một trong những cách đó là chuyển nó thành một cách diễn đạt hợp lý nhưng thẳng thắn về sự thật. Cơn giận của ngài, nếu được kiểm soát đúng cách, là chính đáng, và nó cho ngài sự sáng suốt và động lực rõ ràng để rao giảng Tin Mừng.

Một số người cảm thấy tức giận một cách tự do và nhanh chóng hơn những người khác. Điều này không tốt hay xấu. Vấn đề là cách chúng ta phản ứng. Thực tế là, cơn giận chính đáng thậm chí còn được Chúa chúng ta thể hiện nhiều lần trong Kinh Thánh. Đó không phải là tội lỗi.

Nếu bạn đọc kỹ các thư của ngài, rõ ràng Thánh Phaolô có tính khí nóng nảy và thể hiện sự tức giận trong cách đối xử với những người tấn Công Giáo hội. Ngài thường thể hiện sự tức giận và thất vọng với chính tội lỗi của mình.

Trong một lớp học thêm sức ở giáo xứ tôi cách đây nhiều năm, một trong những cô gái đã chọn Thánh Giêrônimô làm tên thánh của mình. Cô bé giải thích rằng cô bé liên tục thất vọng với cha mẹ, bạn bè và trường học. Cô ấy biết Thánh Giêrônimô cũng gặp vấn đề tương tự, nên cô ấy cảm thấy gần gũi với ngài và mong muốn nhận được những lời cầu nguyện của ngài. Tôi nghĩ đó là một ý tưởng tuyệt vời.

Tôi cũng có vấn đề về cơn giận. Tôi đã từng viết về tính khí u sầu, một tính khí mà tôi rất đồng cảm, nhưng tôi cũng có xu hướng nóng nảy. Không gì khiến tôi thích thú hơn là việc tức giận chỉ trích người khác sai lầm như thế nào, thế giới này đã trở nên lố bịch ra sao, hay chẳng ai biết gì ngoài tôi. Tất nhiên, tất cả những điều này đều không đúng. Đó không phải là cơn giận chính đáng mà đúng hơn là sự nuông chiều bản thân. Khi cơn giận lấn át, tôi trở nên phi lý trí và thiếu lòng bác ái. Kết quả không bao giờ tốt đẹp, nó còn khuyến khích một số thói xấu khác trong tôi như kiêu ngạo, tự lừa dối và thiếu kiên nhẫn.

Thánh Giêrônimô cũng nhận thức rõ rằng cơn giận của mình đã vượt khỏi tầm kiểm soát. Là một học giả, ngài thường xuyên nổi cơn thịnh nộ với các học giả khác, thậm chí còn gọi họ bằng những cái tên khó nghe. Cảm thấy cơn giận đang chế ngự mình, ngài đã thực hiện những biện pháp quyết liệt, cuối cùng trở thành một ẩn sĩ sống một mình trong cầu nguyện và sám hối.

Khi ở một mình, ngài đã có thể kiềm chế phản ứng của mình với cơn giận và hướng nó theo một hướng lành mạnh. Chìa khóa cho sự tiến bộ của ngài không phải là trở thành một người mà ngài không là. Một người nóng tính thì luôn nóng tính. Cơn giận là một cảm xúc phổ biến trong trải nghiệm của con người. Không, chìa khóa để Thánh Giêrônimô “luôn tức giận” theo nghĩa tốt nhất của cụm từ đó, cách mà ngài trở thành một vị thánh, không phải là trở thành một người mà ngài không là. Mà là trở nên chính mình hơn. Thông qua việc tự vấn liên tục, cuối cùng ngài đã có thể hiểu được cơn giận của mình và biến nó thành những mục đích tốt đẹp.

Làm hòa với cảm xúc

Trước tiên, chúng ta cần hiểu rõ rằng cảm xúc là trung tính. Cố gắng loại bỏ hoàn toàn cảm xúc không phải là một chiến lược tốt. Chúng ta không thể trở nên vô cảm. Điều đó sẽ không bao giờ xảy ra. Nhưng điều chúng ta có thể làm là hiểu cảm xúc, nó đến từ đâu, tại sao nó lại được cảm nhận và làm thế nào để biến nó thành một kết quả tốt đẹp.

Đây là điều Chúa chúng ta làm, điều Thánh Phaolô làm, và cuối cùng, điều Thánh Giêrônimô học được. Để đào sâu vào bên trong cảm xúc của mình và hiểu được nguồn gốc của chúng, ngài đã phải dành thời gian tự vấn. Đây là thói quen mà tất cả chúng ta nên noi theo. Vào cuối mỗi ngày, chúng ta nên xem xét hành động của mình, cả tốt lẫn xấu. Khi nói đến những hành động mà chúng ta hối tiếc, một khi đã xác định được chúng, chúng ta có thể tự hỏi tại sao mình lại hành động như vậy. Với thông tin này, chúng ta có thể lên kế hoạch trước để tránh phản ứng tương tự trong tương lai và thay vào đó, sử dụng cảm xúc theo hướng tích cực.

Ví dụ, khi chúng ta cảm thấy tức giận, đó thường là dấu hiệu cho thấy chúng ta cần thêm thông tin về một tình huống, cần điều chỉnh mức độ khiêm nhường, rèn luyện sự đồng cảm hoặc động não để tìm ra giải pháp cho một vấn đề. Thực ra, cơn giận có thể hướng đến điều tốt đẹp, nhưng chúng ta cần dành thời gian để hiểu điều đó.

Tái định hình một cách có ý thức

Một khi chúng ta chấp nhận sự tất yếu của những phản ứng cảm xúc, hiểu rằng sẽ có những lúc chúng ta tức giận, buồn bã hay lo lắng, và những cảm xúc đó không phải là một thất bại mà là tín hiệu cho thấy chúng ta cần suy nghĩ sâu sắc, chúng ta có thể bắt đầu tái định hình ý nghĩa của những cảm xúc đó. Thông qua việc xét mình và suy gẫm, chúng ta có thể lấy lại quyền kiểm soát bằng cách suy nghĩ cẩn thận va hợp lý.

Khi một cảm xúc như giận dữ sôi sục không kiểm soát được, chúng ta trở nên mất lý trí. Giận dữ khiến chúng ta đối xử tệ bạc với người khác, nổi nóng, nói và làm những điều mà chúng ta biết sẽ dẫn đến hậu quả tiêu cực. Giận dữ, và bất cứ cảm xúc nào, đều có thể được chuyển hóa thông qua nỗ lực có ý thức. Chúng ta không thể để cảm xúc dẫn dắt. Chúng ta phải chậm lại và suy nghĩ. Ngay cả một cảm xúc như giận dữ cũng có thể trở thành sức mạnh khi nó được đặt trong một mối quan hệ có trật tự với lý trí.

Hướng đến điều tốt đẹp

Việc chuyển hóa một cảm xúc như giận dữ chính là việc chuyển hướng năng lực của nó. Những người phản ứng mạnh mẽ với sự bất công, sai sót và bất đồng chính là kiểu người có phẩm chất lãnh đạo mạnh mẽ. Họ không ngại thể hiện bản thân hoặc tham gia. Những người như vậy có năng lực và không ngại sử dụng nó. Họ sẵn sàng thúc đẩy sự thay đổi và giải quyết những thách thức lớn.

Mỗi khi tức giận, tôi cố gắng xét lương tâm của mình và tìm ra cách tôi có thể hướng năng lực của mình vào một giải pháp tích cực. Cơn giận của tôi dịu đi thành sự quyết tâm và kiên trì đấu tranh cho điều tôi biết là đúng.

Khiêm nhường

Lý do cuối cùng khiến việc xét mình là vô cùng quan trọng khi chúng ta cố gắng đối phó với một cảm xúc mạnh mẽ, quen thuộc như giận dữ là bởi vì, mặc dù ban đầu tôi luôn nghĩ mình đúng, nhưng sau khi suy gẫm, hóa ra tôi thường không đúng. Tôi ghét việc tự cho mình là đúng khi đấu tranh cho một lý do sai lầm. Dường như với tôi, việc dễ nổi giận có liên quan đến lòng kiêu hãnh. Tôi không dành thời gian để xem xét quan điểm của người khác, tự động cho rằng mình đúng, và cảm thấy tức giận khi người khác không đồng tình.

Thánh Giêrônimô nhận thức được mối liên hệ này, đó chính là lý do tại sao ngài trở thành một ẩn sĩ. Ngài muốn thực hành khổ hạnh và sống nghèo khó về mặt tinh thần để xóa bỏ lòng kiêu hãnh. Việc tự vấn lương tâm có thể tiết lộ khi nào động cơ của chúng ta là kiêu ngạo và hỗ trợ việc phát triển lòng khiêm nhường. Đôi khi, sự khiêm nhường là tất cả những gì cần thiết để xua tan cơn giận hoặc những cảm xúc rối loạn khác. Hóa ra, cơn giận hoàn toàn vô căn cứ. Đó là một sự nuông chiều, một phản ứng ích kỷ, thiếu cân nhắc.

Cần phải xét mình kỹ lưỡng để phân loại mọi cảm xúc của chúng ta. Chúng đến từ đâu? Tôi có đang cảm thấy nó quá mạnh mẽ, có lẽ vì lòng tự hào? Làm thế nào tôi có thể chuyển hóa cảm xúc thành một hành vi tốt đẹp, lành mạnh?

Dù việc gỡ rối cảm xúc có khó khăn đến đâu, hay chúng ta phải đấu tranh dữ dội đến đâu để từ bỏ những thói quen xấu liên quan đến cảm xúc như tức giận, thì tấm gương của Thánh Giêrônimô vẫn rất đáng khích lệ, bởi vì ngài không chỉ có thể đạt được những tiến bộ cá nhân về vấn đề này thông qua việc thường xuyên xét mình, mà còn có thể thay đổi cuộc đời mình một cách ngoạn mục đến nỗi, ngày nay, ngài đã trở thành một vị thánh.