Một màn hình hiển thị đẹp mắt giới thiệu những chiếc kính thông minh mới nhất tại một cửa hàng kính mắt vào ngày 29 tháng 7 năm 2024, tại Cremona, Ý. (ảnh: columbo.photog/Shutterstock)


Andrew Likoudis (*), trên National Catholic Register ngày 8 tháng 8 năm 2025, viết về kính thông minh và cho hay: Những tiền thân đầu tiên của cái gọi là kính thông minh đã xuất hiện vào những năm 1960 — nhưng kỹ thuật này chỉ phát triển vào đầu những năm 2000 và trở nên phổ biến khoảng mười hai năm trước.

Những phát triển này minh họa cho sự tiến bộ của kỹ thuật. Giấc mơ về những bộ phim khoa học viễn tưởng như The Jetsons giờ đây đã trở thành hiện thực vào năm 2025.

Theo AInvest, trong nửa đầu năm 2025, doanh số kính Ray-Ban và Oakley tích hợp AI của Meta đã tăng gấp ba lần. Đây là kết quả của sự hợp tác giữa Meta và công ty kính mắt cao cấp EssilorLuxottica, nơi CEO Francesco Milleri đã quảng cáo chiếc kính này như "nền tảng điện toán tiếp theo", tạo nền tảng màu mỡ cho sự hội tụ của trí tuệ nhân tạo, công nghệ cảm biến và cơ sở hạ tầng chăm sóc sức khỏe.

Báo cáo này được đưa ra sau khi nhà sáng lập Meta, Mark Zuckerberg, trong một bức thư đăng trên blog của công ty, đã đưa ra lời chào hàng về "siêu trí tuệ bản thân”. Ông viết: “Tôi nghĩ rằng trong tương lai, nếu bạn không có kính tích hợp AI — hoặc một cách nào đó để tương tác với AI — tôi nghĩ bạn… có lẽ sẽ gặp bất lợi đáng kể về nhận thức so với những người khác.”

Quan điểm của Giáo hội

Cuộc tranh luận về sự phát triển nhanh chóng của AI đã vượt ra ngoài khuôn khổ các nhà phát triển và nhà đầu tư, đến cả Vatican, nơi các nhà lãnh đạo Giáo hội đang cân nhắc những tác động thần học, đạo đức và xã hội của kỹ thuật này — cũng như những rủi ro mà chúng mang lại.

Trong bài phát biểu đầu tiên trước các Hồng Y vào tháng 5 này, Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã mô tả thời điểm hiện tại là "một cuộc cách mạng kỹ nghệ khác" — một cuộc cách mạng mới về chất lượng, được định hình không phải bởi thép hay máy in, mà bởi trí tuệ nhân tạo và các kỹ thuật mới nổi, thách thức cách chúng ta hiểu về công việc, giao tiếp, và thậm chí cả con người.

Chỉ hai tháng sau, vào tháng 7, tại hội nghị thượng đỉnh quốc tế "AI vì điều tốt đẹp" ở Geneva, ngài kêu gọi các nhà lập pháp xây dựng các khuôn khổ pháp lý đặt con người — chứ không phải dữ liệu — vào trung tâm của sự đổi mới, với điều được ngài gọi là "sự phát triển toàn diện của con người".

Sự tham gia của Giáo hội vào AI được xây dựng trên nền tảng mà Vatican đã đặt ra vào đầu năm nay. Vào tháng 1, Bộ Giáo lý Đức tin và Bộ Văn hóa đã ban hành Antiqua et Nova, một khuôn khổ thần học phác thảo bảy nguyên tắc — trong đó có lý tính, sự hiện thân [embodiment] và quan hệ — để hướng dẫn suy tư đạo đức về các kỹ thuật định hình nhận thức và phát triển.

Những câu hỏi này không chỉ đơn thuần là lý thuyết. Sự trỗi dậy của kính thông minh được AI trợ năng đã và đang tạo nên làn sóng. Những thiết bị này cho phép người dùng kiểm tra tin nhắn, phát trực tuyến âm thanh và điều hướng trong thành phố chỉ bằng một cú chạm đơn giản vào gọng kính gần thái dương (temple), kèm theo một lệnh thoại [voice command] nhanh.

Trước đây là một điều mới lạ, loại kỹ thuật đeo được này đang trở nên phổ biến — đặc biệt là trong giới trẻ — được củng cố bởi các hợp đồng quảng cáo thể thao nổi tiếng và quảng cáo quốc gia.

Kính thông minh Ray-Ban của Meta dẫn đầu thị trường, được ngôi sao NFL Patrick Mahomes và vận động viên thể dục dụng cụ LSU Livvy Dunne quảng bá, và được giới thiệu trong một quảng cáo trong sự kiện Super Bowl LIX.

Một báo cáo của Hội đồng Thị giác năm 2023 cho thấy "93 phần trăm người trưởng thành ở Hoa Kỳ thường xuyên đeo một loại kính mắt nào đó" và "hơn một phần ba người Mỹ có ý định mua kính mắt kỹ thuật trong năm, đặc biệt là nam giới từ 18-44 tuổi, những người ở các cộng đồng thành thị và những người sớm tiếp cận kỹ thuật, có khả năng mua hàng cao". Điều này cho thấy một thị trường đang chín muồi để tăng trưởng.

Khi những tiện ích mới như thế này định hình lại cách chúng ta trải nghiệm thế giới, Giáo hội đang tự hỏi: Liệu chúng có làm sâu xa thêm nhân tính của chúng ta hay khiến chúng ta sao nhãng?

Theo một báo cáo năm 2018 của công ty nghiên cứu thị trường Nielsen, người Mỹ đã dành trung bình 11 giờ 6 phút mỗi ngày để sử dụng phương tiện truyền thông - hơn một nửa trong số đó là trên màn hình, bao gồm điện thoại thông minh, TV và máy tính.

Hành trình của kính thông minh bắt đầu vào năm 2013 với những mẫu đầu tiên như Google Glass (hiện đã ngừng sản xuất). Mặc dù ban đầu rất được mong đợi, những phiên bản đầu tiên đó đã bị chỉ trích vì tính năng quay video không được hoan nghênh và chức năng hạn chế. Kính thông minh Meta, được tích hợp camera góc siêu rộng 12 megapixel, đã cải tiến Google Glass bằng cách thêm đèn nhấp nháy ở mặt trước gọng kính để báo hiệu khi người dùng đang quay phim — một bổ sung khiến một số nhà phê bình thở phào nhẹ nhõm.

Tuy nhiên, một số người dùng đã tìm ra cách "bẻ khóa nhà tù [jailbreak]" kỹ thuật này, vô hiệu hóa hoặc che đèn báo quay phim. Mối lo ngại về quyền riêng tư dữ liệu cũng gia tăng, đặc biệt là sau khi hai sinh viên Harvard chứng minh rằng kính AI của Meta, khi được kết hợp với phần mềm nhận dạng khuôn mặt, có thể truy xuất dữ liệu cá nhân thông qua một tìm kiếm hình ảnh ngược đơn giản. Kính thậm chí còn được cho là có liên quan đến hoạt động tội phạm — đáng chú ý nhất là trong vụ tấn công khủng bố vào ngày đầu năm mới 2025 tại New Orleans.

Sự phát triển của những thiết bị này được thúc đẩy bởi những tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo và khả năng tích hợp rảnh tay với các nền tảng như WhatsApp, Instagram và Messenger. Chỉ cần một câu đơn giản "Hey, Meta", người dùng có thể đặt câu hỏi và nhận được phản hồi từ AI về môi trường hoặc thắc mắc của họ. Kính cũng có thể dịch trực tiếp ngôn ngữ nước ngoài cho người đeo thông qua loa chụp tai.

Theo Vogue Business, Ray-Ban, Oakley, Warby Parker và các công ty khác đã giúp xóa bỏ quan niệm cho rằng kỹ thuật đeo được là lỗi thời.

Một nghiên cứu năm 2019 của Pew cho thấy thế hệ thiên niên kỷ [millennials] đang dần quen thuộc với kỹ thuật mới này khi Pew theo dõi sự gia tăng sử dụng phương tiện truyền thông mới ở các nhóm tuổi trẻ hơn.

Một nghiên cứu năm 2023 của Pew Research cho thấy các ứng dụng như YouTube và TikTok chiếm ưu thế trong sự chú ý của thanh thiếu niên, với 58% sử dụng TikTok hàng ngày và 16% cho biết họ sử dụng gần như liên tục. Ngoài ra, 46% thanh thiếu niên cho biết họ "gần như liên tục" trực tuyến, trong khi 47% cho biết họ trực tuyến nhiều lần mỗi ngày.

Tiếp nhận Tương lai

Theo tạp chí Fortune, các nhà phê bình cảnh báo về những tác động tiêu cực tiềm ẩn về mặt xã hội, chẳng hạn như sự phụ thuộc ngày càng tăng vào các kỹ thuật này, nhưng những người ủng hộ như Zuckerberg lại cho rằng các tương tác bản vị sẽ được hưởng lợi từ sự hỗ trợ của AI theo thời gian thực.

Meta đã ban hành chính sách thu thập dữ liệu "từ chối mềm" với kính AI của mình, nghĩa là dữ liệu video và giọng nói của người dùng sẽ được tự động thu thập để đào tạo các mô hình AI trong tương lai — trừ khi tính năng này được tắt thủ công trong phần cài đặt. Công ty đã kiểm soát các thuật toán đằng sau Facebook và Instagram, đóng vai trò to lớn trong việc định hình nhận thức và hành vi của con người thông qua việc nhắm mục tiêu quảng cáo và tương tác kỹ thuật số.

Meta cũng đã sản xuất một nguyên mẫu hoạt động của kính thực tế tăng cường Orion, cung cấp màn hình ba chiều tương tác và dự kiến sẽ được thương mại hóa vào năm 2027. Meta cũng đang phát triển vòng đeo tay đeo được [wearable wristbands] có khả năng phát hiện xung thần kinh để gửi lệnh đến các thiết bị, được hỗ trợ bởi mô hình ngôn ngữ lớn Llama 3.

Các gã khổng lồ kỹ thuật khác cũng đang theo đuổi kỹ thuật đeo được. Samsung đã nộp bằng sáng chế cho một thiết bị đeo được có thể theo dõi và tác động đến giấc mơ bằng phản hồi thần kinh, có khả năng cho phép tùy chỉnh giấc mơ. Google đã nộp bằng sáng chế cho cảm biến đeo được "Smart Skin", một lớp kỹ thuật đeo trên cơ thể để theo dõi các dấu hiệu sinh tồn và giao tiếp với các thiết bị khác. Apple đã được cấp bằng sáng chế cho AirPods có khả năng quét hoạt động của não.

Trong bối cảnh đó, kính thông minh chỉ là phần nổi dễ thấy nhất của tảng băng chìm AI — một cái nhìn thoáng qua về tương lai kỹ trị mà chúng ta, với tư cách là một xã hội, đang tiến tới với tốc độ tối đa, chờ đợi những điều chỉnh tiếp theo.

Liệu một thông điệp của Đức Giáo Hoàng Leo XIV có đề cập đến những thách thức sắp tới của AI và đưa ra lộ trình cho những người Công Giáo đang vật lộn với những thách thức xã hội, kinh tế và đạo đức do kỹ thuật áp đặt trong thời đại của chúng ta hay không? Người ta có thể hy vọng.

Những tác động tiềm tàng của việc áp dụng rộng rãi các thiết bị này đối với sự hiện diện của con người là rất lớn và lại là một dấu mốc nữa trên con đường hướng tới một tương lai phụ thuộc nhiều vào Kỹ thuật.

Câu hỏi mà các tín hữu ngày nay đang phải đối diện là liệu chúng ta có thể đón nhận kỹ thuật này theo cách mở rộng nhân tính của mình hay không — hay chúng ta sẽ để nó thu hẹp nhân tính của mình.

Cuối tuần tại Ngày Năm Thánh Giới trẻ, Đức Giáo Hoàng Leo XIII đã nhắc nhở những người trẻ rằng kỹ thuật không được phép làm tổn hại đến tình huynh đệ.

Đức Thánh Cha nói: “Ngày nay, có những thuật toán cho chúng ta biết chúng ta nên xem gì, nên nghĩ gì và nên kết bạn với ai. Và vì vậy, các mối quan hệ của chúng ta trở nên khó hiểu, đôi khi gây lo lắng. Khi một công cụ kiểm soát ai đó, người đó trở thành một công cụ: một mặt hàng trên thị trường và ngược lại, trở thành một món hàng”.

Ngài nói thêm: “Chỉ có những mối quan hệ chân thành và những kết nối ổn định mới có thể xây dựng một cuộc sống tốt đẹp.”

________________________________________________

(*) Andrew Likoudis Andrew Likoudis tốt nghiệp Đại học Towson chuyên ngành nghiên cứu truyền thông và là thực tập sinh mùa hè năm 2025 cho EWTN News thuộc National Catholic Register.